تصور کنید که پیامبر اکرم(ص) بزرگترین رهبر و معلم تاریخ بشریت، رحلت می‌کند. جامعه اسلامی در شوک و اضطراب فرو می‌رود و در این میان، چه کسی می‌تواند «حافظه‌ زنده» این میراث عظیم باشد؟ چه کسی می‌تواند در برابر تحریف‌ها، سکوت‌ها و فراموشی‌ها، پرچم حقایق را برافراشته نگه دارد؟ حضرت فاطمه زهرا(س) در اوج جوانی و در سخت‌ترین شرایط، این نقش بی‌بدیل را ایفا و ایشان نه تنها گنجینه‌ای از معارف نبوی بودند، بلکه با کلام، عمل و حتی شهادت خود، راه را برای آیندگان روشن کردند. این روایت، قصه زنی است که با تمام وجودش، از حقیقت دفاع کرد. در همین خصوص مجتبی نوروزی، استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم مشهد یادداشتی در اختیار ایکنای خراسان‌‌رضوی قرار داده است که در ادامه می‌خوانیم؛

 

پس از رحلت پیامبر(ص)، بزرگترین رهبر و معلم تاریخ بشریت، جامعه اسلامی نوپا در تب و تاب حوادث پس از رحلت قرار دارد. این جامعه با چالش‌های بزرگی روبه‌رو شد و یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، خطر تحریف یا فراموشی تعالیم اصیل نبوی(ص)  بود. در این فضای پر چالش، یک زن جوان، با وجود تمام مصائب و فشارهای روحی، نقشی بی‌بدیل در حفظ و انتقال میراث عظیم نبوی(ص)  ایفا می‌کند. این زن، فاطمه زهرا(س) است، بانویی که نه تنها دختر پیامبر(ص) بود، بلکه خود به تنهایی یک دانشگاه معارف، یک راوی حدیث و یک مدافع بی‌باک از اصالت دین به شمار می‌آمد.

 

حضرت زهرا(س) با چند محور اصلی، نقش محوری در حفظ و انتقال میراث نبوی(ص) ایفا کردند. شاید کمتر به این نکته توجه کرده باشیم که حضرت فاطمه(س) تنها یک شخصیت عاطفی یا مذهبی صرف نبودند. آن حضرت به واسطه تربیت مستقیم در خانه وحی و ارتباط عمیق و منحصر به فرد با پیامبر اکرم(ص)، از نظر علمی و معارف دینی در اوج قرار داشتند. خانه‌یایشان پس از رحلت پیامبر ص)، به پناهگاهی برای جویندگان حقیقت تبدیل شد. در روایات متعدد آمده است که زنان مدینه، دشوارترین مسائل فقهی و اعتقادی،را از حضرت فاطمه (س) سؤال می‌کردند. امام باقر(ع) در این باره می‌فرمایند: «کانت فاطمة (ع) تأتی النساء، و تسألها عن امور دینهن و دنیاهن» (دلائل الامامة، ص ۷۰) (فاطمه(ع) نزد زنان می‌آمد و از امور دین و دنیایشان از او سؤال می‌کردند.). این روایت نشان می‌دهد که ایشان تنها یک پاسخگو نبودند، بلکه خود نیز فعالانه به تعلیم و تبیین معارف الهی می‌پرداختند. 

 

حضرت زهرا(س) تنها یک شنونده ساده سخنان پدر نبودند. ایشان از راویان برجسته احادیث پیامبر(ص) بودند که گنجینه‌ای ارزشمند از احادیث و سنت پیامبر(ص) را در سینه داشتند. روایات بسیاری از طریق ایشان به دست ما رسیده که بخش مهمی از سنت نبوی(ص)  را تشکیل می‌دهد. ایشان به واسطه جایگاه ویژه‌شان، احادیثی را می‌شنیدند که شاید کمتر کسی فرصت شنیدن آن را می‌یافت.

 

یکی از این احادیث، حدیث لوح است، حدیث لوحِ حضرت فاطمه زهرا س)، از احادیث منقول از پیامبر اسلام(ص) برای اثبات امامت ائمه دوازده‌گانه شیعه است. این حدیث حاوی نام امامان معصوم(ع) است که توسط جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد و ایشان آن را به حضرت فاطمه(س) عطا کردند. این لوح نشان‌دهنده اطلاع ایشان از آینده امامت و نقش کلیدی‌شان در حفظ این میراث بود. این حدیث با توجه به  صحت سند و نقل فراوان در منابع معتبر، جایگاه ویژه‌ای در اثبات امامت و خلافت  امامان معصوم (ع) دارد.

 

امام صادق(ع) درباره این لوح می‌فرمایند: «والله ما فیه حرف الا و هو حق» (به خدا سوگند حتی یک حرف آن ناحق نیست) (اصول کافی، ج ۱، ص ۵۳۲) هرچند این روایت بیشتر جنبه امامت را نشان می‌دهد، اما اهمیت حفظ معارف و اسناد نبوی(ص)  را توسط ایشان بیان می‌کند.

 

مهمترین نقش ایشان در این دوره، دفاع شجاعانه از حق ولایت امیرالمؤمنین علی(ع) و تبیین جایگاه امامت بود. خطبه فدکیه ایشان، تنها یک دفاع از حق شخصی نبود، بلکه یک بیانیه عمیق اعتقادی، سیاسی و اجتماعی بود که در آن حضرت زهرا(س) با هوشمندی بی‌نظیر، اصول اصلی دین، فلسفه احکام اسلامی و مهم‌تر از همه، جایگاه ولایت و امامت را تبیین و از آن دفاع کردند.

 

آن حضرت با استناد به آیات قرآن کریم، نه تنها حق خود را مطالبه کردند، بلکه خطر انحراف جامعه از مسیر صحیح اسلام را با زبانی گویا هشدار دادند. آن حضرت با استناد به آیه هفت سوره حشر سهم «ذی القربی» را که خودشان بودند، مطالبه می‌کنند:

«...ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى‏ رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى‏ فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى‏ وَ الْیَتامى‏ وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ...»؛ (آنچه خداوند از اهل آبادی‌ها به رسولش بازگردانده، از آن خدا و رسول و خویشاوندان [پیامبر] و یتیمان و بینوایان و در راه‌ماندگان است...). 

 

حضرت زهرا(س) با شیوه زندگی، اعتراضات، سخنرانی‌ها و در نهایت شهادتشان خود به یک اسوه عملی برای دفاع از حق و مقابله با انحراف تبدیل شدند. ایشان با تمام وجود نشان دادند که در راه حفظ میراث پیامبر(ص) و دفاع از حق، حتی جان را نیز باید فدا کرد و این پایداری، باعث شد تا ایشان الگویی برای تمام آزادگان در طول تاریخ باشند. 

 

 

در پایان لازم به ذکر است که سیره و سلوک رفتاری آن حضرت از چند جهت می‌تواند برای نسل جوان امروز مفید، سازنده و الهام‌بخش باشد که به اختصار به آن اشاره می‌شود:

 

۱. تقویت هویت و ریشه‌های اعتقادی: با شناخت عمیق‌تر از نقش حضرت زهرا(س)، جوانان می‌توانند ریشه‌های مستحکم‌تر و منطقی‌تری برای اعتقادات خود پیدا کنند و این شناخت به آن‌ها کمک می‌کند تا در برابر شبهات، از هویت دینی خود دفاع کنند.

 

۲. الهام‌بخش برای کنشگری اجتماعی و دفاع از حقیقت: زندگی کوتاه ایشان، جوانان را به سکوت نکردن در برابر باطل و دفاع از حقیقت، حتی در شرایط سخت، تشویق می‌کند و این بُعد از شخصیت ایشان می‌تواند برای فعالان اجتماعی و عدالت‌خواهان بسیار الهام‌بخش باشد.

 

۳. تشویق به علم‌آموزی و بصیرت دینی: نشان می‌دهد که یک فرد، حتی یک زن جوان، با دانش و بصیرت عمیق می‌تواند تأثیری فراتر از زمان و مکان خود بگذارد و این امر، جوانان را به مطالعه و کسب معرفت تشویق می‌کند.

 

۴. فهم جایگاه اهل بیت(ع): این موضوع به جوانان کمک می‌کند تا جایگاه اهل بیت(ع) را نه تنها از منظر عاطفی، بلکه از منظر عقلانی و تاریخی، به‌عنوان حافظان و مفسران واقعی دین درک کنند.

 

۵. درس‌هایی برای مسئولیت‌پذیری: حضرت زهرا(س) در اوج جوانی، مسئولیت عظیمی را بر دوش گرفتند و برای حفظ آینده اسلام و مسلمین تلاش کردند که این می‌تواند الگویی برای مسئولیت‌پذیری جوانان در قبال جامعه و دینشان باشد.