لیلة القدر؛ زمان برنامه‌ریزی سالانه مسلمانان
بایسته و شایسته است که مسلمانان هر ساله در شب نزول قرآن، هم برای سال پیش روی خویش و هم برای آینده خود و جامعه اسلامی بر مبنای آموزههای قرآن و سیره نبوی برنامه‌ریزی کنند تا به رشد، سعادت و سلامت برسند.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، دکتر محسن رجبی قدسی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در یادداشتی به مناسبت شب قدر گفت: سوره قدر هجدهمین سوره در ترتیب آموزشی قرآن (ناس به بقره)، و نود و هفتمین سوره در ترتیب تلاوت و مصحف شریف (از حمد تا ناس) است که با پنج آیه در مکه نازل شده، نام سوره از آیه نخست آن اخذ شده و در منابع حدیثی به سوره «اِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْر» مشهور است. در روند سنتی تفسیر، از دیرباز مهمترین آموزه سوره قدر نزول قرآن در شب قدر دانسته شده و اینکه شب قدر کدام شب از ماه مبارک رمضان است و آیا شب قدر قبل از نزول قرآن وجود داشته است یا خیر، معرکه آراء مفسران و محدثان بوده و هست.
هفت نکته قابل توجه درباره شب قدر و سوره قدر
۱. قدر یعنی ارزش و اندازه و با توجه به آیاتی نظیر «وَما قَدَروا اللّهَ حَقَّ قَدرِهِ» (انعام ۹۱)، «وَاللّهُ یُقَدِّرُ الَّیلَ وَالنَّهار» (مُزَّمِّل ۲۰)، و «تَبَارَکَ الَّذی بِیَدِهِ المُلکُ وَهُوَ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدیر» ﴿مُلک ١﴾؛ لیلة القدر یعنی شب اندازهگیری و برنامه‌ریزی برای توانمندشدن و رسیدن به ارزشهای حقیقی.
۲. مرجع ضمیر «ه» در آیۀ «اِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْر» در سوره‌های دیگر قرآن مشخص شده است از جمله در:
- «حم . وَالکِتابِ المُبینِ . اِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُّبَارَکَةٍ اِنّا کُنّا مُنذِرین . فِیها یُفرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکیم» ﴿دخان،۱-٤﴾
- «حم . وَالکِتابِ المُبین . اِنّا جَعَلناهُ قُرآناً عربیّاً لَعَلَّکُم تَعقِلون . وَ اِنَّهُ فِى اُمِّ الکِتابِ لَدَیْنا لَعَلِىٌّ حَکیم» (زخرف، ۱- ۴).
یعنی خداوند سبحان در شب قدر که شبی بسیار پربرکت است با نزول کتاب مبین از ام الکتاب (لوح محفوظ) و فرقان شده آن به قرآن عربی مبین، کل برنامه هدایت و تربیت انسانها تا قیام قیامت و چگونگی اجرا و نتایج و اهداف آن را به تفصیل بیان و تبیین نموده و در دسترس همه افراد بشر که مخاطب قرآن هستند قرار داده است: شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدَیً لِلنّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَىٰ و الفُرقان» (بقره، ۱۸۵). بنابراین بایسته و شایسته است که مسلمانان هر ساله در شب نزول قرآن، هم برای سال پیش روی خویش و هم برای آینده خود و جامعه اسلامی بر مبنای آموزههای قرآن و سیره نبوی برنامه‌ریزی کنند تا به رشد، سعادت و سلامت برسند.
بنابراین، توصیه امام صادق(ع) که شب قدر را اول سال و آخر آن بدانید بسیار حائز اهمیت است (کافی، ۴/۱۶۰). همچنین ابتکار دقیق امام خمینی(ره)، مصلح بزرگ سده اخیر که آخرین روز جمعه ماه مبارک رمضان را به عنوان روز قدس تعیین کرد قابل تقدیر است تا توجه همه مسلمانان و آزادگان جهان برای برنامه‌ریزی و حل مهمترین مسئله جهان اسلام، یعنی حفاظت از کیان جوامع اسلامی و قطع ید متجاوزان به اسلام و سرزمینهای اسلامی جلب و توطئههای جهانخواران علیه بشریت آشکار و رسوا شود.
۳. نزول ملائکه در شب قدر برای بالابردن برنامه‌ریزی درست انسانهاست تا در طول سال و تا هنگامی که انسان مسلمان به برنامه درست خویش حکیمانه و عالمانه متعهد و پایبند است از او حمایت و پشتیبانی کنند تا برنامه به مقصد خود برسد و اجرا شود، چنانکه خداوند حکیم، در جنگ بدر، مسلمانان را با سه هزار ملائکه یاری کرد: «وَلَقَد نَصَرَکُمُ اللّهُ بِبَدرٍ وَاَنتُم أَذِلَّةٌ فَاتَّقوا اللّهَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ . اِذ تَقولُ لِلمُؤْمِنینَ اَلَن یَکفِیَکُم اَن یُمِدَّکُم رَبُّکُم بِثَلاثَةِ آلافٍ مِنَ المَلائِکَةِ مُنزَلین» (آل عمران، ۱۲۳-۱۲۴نیز نک: انفال، ۹) و این نصرت و یاری برای همۀ مؤمنانِ ثابتقدم تأکید شده است: «اِنَّ الَّذینَ قالوا رَبُّنَا اللّهُ ثُمَّ استَقاموا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلائِکَة» (فصّلت،۳۰. نیز نک: تحریم،۴؛ انفال،۱۲).
۴. امام موسی صدر در تبیین آسیبهای فهم نادرست از شب قدر گفتهاند: «من حقیقتاً این معنا را نمی‌فهمم... لزومی ندارد که این معنای خرافه‌ای و شایع میان مردم را بپذیریم که در این شب ستاره‌ها از حرکت باز می‌ایستند و آسمان بالا یا پیش می‌رود و گرفتاری‌ها فرود می‌آید و فقط کافی است که شخص دعا کند و بگوید فلان چیز را طلا کن و آن طلا شود... من شخصاً این معنای رایج را نمی‌فهمم و‌لی کاش که یک نفر این معنا را برای من توضیح دهد، این معنا نه با علم، نه با دین و نه با قرآن سازگار است...به اعتقاد من، معنی شب قدر، به‌شدت با مفهوم روزه در ماه رمضان مرتبط است... پس انسانی که روزه می‌گیرد، در نتیجه روزه خود، نگرشی واضح‌تر دارد و دردهای جامعه را بیشتر حس می‌کند و صبر او برای ادامه راه، افزون می‌شود. این انسان، کسی است که می‌تواند تصمیم بگیرد و راهی برای آینده خویش ترسیم و سرنوشت خویش را از خلال این تصمیم مشخص کند، بنابراین، ماه رمضان، دوره آموزشی است که سرنوشت انسان را مشخص می‌کند» (برای زندگی، ص۲۵۷-۲۵۸).
۵. سفارش مؤکد ائمۀ طاهرین(ع) به قرائت سوره «قدر» و «اخلاص» در نمازهای مستحبی حکایت از آن دارد که انسان مسلمان همواره قدردان لحظات زندگیاش است تا تکرار شبها و روزهای متوالی، موجب غفلت او از خدای احد صمد نشود، خدایی که همه امور عالم به دست ربوبیت اوست و همه پدیدههای عالم به اذن او فعال هستند و هیچکسی چه در گذشته، چه حال و چه آینده، همشأن و هم رتبه او نیست و نخواهد بود، بنابراین، هر گونه پیوستگی و سرسپردگی به غیر خدا و اولیاء الهی همچون ابولهبها و فرعونها جز خسران و هلاکت و بدبختی و بردگی نتیجهای نخواهد داشت (تَبَّت یَدا اَبی لَهَبٍ وَ تَبّ ...سَیَصلیٰ ناراً ذاتَ لَهَب ... فی جیدها حَبَلٌ مِن مَسَد).
۶. با توجه به اینکه شب نیمه شعبان و شب عید فطر نیز در حکم شب قدر است، میتوان گفت شب قدر محدود به یک شب خاص و زمان معینی نمیشود و هر لحظه از زندگی انسان می‌تواند «لیلةالقدر» او باشد، همچنانکه مضاعف محاسبه شدن اجر و پاداش هر نیت و گفتار و عمل صالحی در شب و روز جمعه بیانگر همین نکته مهم است تا مسلمانان دست کم برنامه هفتگی داشته باشند. به فرموده امام صادق(ع): «إِنَّ الْعَمَلَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ یُضَاعَفُ» (من لا یحضره الفقیه، ۱/۴۲۳). بنابراین، یک شب یا یک روز که در آن انسان غافل نباشد و برای بهتر زیستن خود و همنوعانش تصمیمی درست بگیرد، برتر و پربرکتتر از ۳۰ هزار شب و روزی است که به غفلت و بیتوجهی گذشته باشد، چنانکه در آموزههای اهل بیت(ع)، لحظهای تفکر برتر از یک سال عبادت بدون تفکر است: «تفکر ساعةٍ خیرٌ من عبادةِ سَنَةٍ». به قول بزرگ معلم قرآن عصر حاضر، زنده یاد دکتر محمدعلی لسانی فشارکی، تصمیم سرنوشتساز حرّبن یزید ریاحی در صبح عاشورا، لیلة القدر او بود که با این تصمیم درست، از شقاوت و عذاب الیم و دردناک دوزخ و رسوایی و بیچارگی ابدی، رهایی و نجات یافت و سعادت ابدی خویش را در سرای آخرت همراه با پیامبران و امامان و صالحان و شهیدان و بندگان خوب خدا رقم زد.
۷. سوره قدر با سوره‌های «کوثر»، «نوح» و «فتح» که همگی با «اِنّا» آغاز میشوند، هم‌گروه است، بنابراین، مقایسه این چهار سوره که سه سوره آن خطاب مستقیم به پیامبر اکرم(ص) دارد، بسیار شایان توجه و تدبر است، به‌ویژه مقایسه ۹۵۰ سال تبلیغ حضرت نوح(ع) با ۲۳ سال رسالت پر برکت خاتم پیامبران و نیز آثار و برکاتی که جهان اسلام از وجود یگانه دخت رسول خدا، زهرای اطهر(س)، حضرت فاطمۀ صدیقه طاهره برخوردار شده است: «اِنّا اَعطیناکَ الکَوثَر». بنابراین، برنامه‌ریزی زندگی بر اساس تعالیم قرآن، سیره معصومین(ع)، و بر اساس عقلانیت و حکمت و مصلحت مکان و زمان می‌تواند خیری فزاینده و جوشان و فتحی مبین و بینظیر را برای فرد فرد مسلمان و جامعه اسلامی به ارمغان آورد و توطئههای بدخواهان و دشمنان اسلام و بشریت را ابتر و ناکام گذارد. بمنه و کرمه
گالری عکس
.jpg)
یادداشت 
