حجت‌الاسلام والمسلمین محمد اکبری، استاد حوزه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در گفت‌وگو با ایکنا از قم، در پاسخ به اینکه فضائل حضرت معصومه (س) چیست، بیان کرد: حضرت فاطمه معصومه(س) یکی از زنان نمونه و برجسته اسلام و عالم هستند که فضائل و ویژگی‌های خاصی را ائمه طاهرین(ع) برای او بیان کردند. این بانوی عظیم‌القدر و عظیم‌الشأن که هم خواهر امام، هم عمه امام و هم دختر امام بوده، معروف به کریمه اهل بیت (ع) هستند.

وی تصریح کرد: «کریمه» صفت خداوند متعال، رسول‌ خدا، فرشتگان الهی و صفت اولیای الهی است که درقرآن کریم  این صفت کریم بودن توصیف و تعریف شدند. کریم یعنی شخصیتی که نگاه، رفتار، بینش و عطای او کریمانه است و آنچه که از منش و بیان او انشعاب و ایجاد می‌شود، با محور کرامت و بزرگواری است.

معصومه(س)؛ حلقه اتصال شیعیان به ولایت تکوینی

این استاد دانشگاه اضافه کرد: حضرت معصومه(س) هم برای شیعیان و هم برای غیرشیعیان و اساساً برای جهان و عالم تکوین، از خداوند متعال و ذوات مقدس اهل‌ بیت(ع) فیوضات، برکات و عنایات الهی را دریافت کرده و با کرامت به دیگران افاضه می‌کنند‌. 

وی در پاسخ به علت نام حضرت معصومه(س) و انواع عصمت اظهار کرد: «معصومه» صفتی از اوصاف انبیای خدا، اولیای خدا و ائمه طاهرین است. ما دو گونه عصمت داریم؛ عصمت رسمی که لازم لاینفک نبوت، رسالت و امامت است یا لازمه لاینفک ذوات مقدس اهل‌ بیت(ع) است. این نوع عصمت، عصمت مطلقه است که برای حضرت معصومه(س) نیست چون پیغمبر و امام نیستند‌‌.

اکبری افزود: اما نوع دیگری از عصمت که برای اولیای خدا و مقربین درگاه الهی است و از نظر کمالات الهی و معرفت الهی لازم و واجب است. از همین‌رو، حضرت معصومه(س)، عصمت را دارند و از نظر رسمی معصوم نیستند و در ردیف انبیا و ائمه طاهرین قرار ندارند، اما در واقع، با توجه به کمالات نفسانی حضرت(س)، عصمت را دارا بوده و معصومه هستند. 

وی مقام عصمت را صرفاً برای انبیا و اهل‌ بیت(ع) ندانست و با اشاره به اختصاص نوعی از عصمت برای مقربین درگاه الهی افزود: صفاتی مانند عصمت و علم لدنی منحصر به نبوت و امامت نیست بلکه اولیا، صالحان، بزرگان درگاه خداوند متعال می‌توانند به این صفات نائل شوند. دلایل بر عصمت حضرت معصومه(س)، نام‌گذاری ایشان از سوی امام معصوم(ع)، زیارتنامه ایشان و کمالاتی است که خداوند متعال به حضرت(س) از لحاظ نسبی و سببی عطا کرده است.

زیارتنامه مأثوره؛ سندی بر مقام رفیع معصومه(س)

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در پاسخ به این سؤال که ویژگی زیارتنامه حضرت(س) چیست، بیان کرد: از خصوصیات ویژه حضرت معصومه(س)، زیارت‌نامه مأثوره ایشان از امام معصوم(ع) است‌. زیارتنامه‌ای که امروزه در دسترس ماست، انشاء از محضر امام رضا(ع) است. چهار امام در فضیلت و بزرگی حضرت معصومه(س) سخن گفته‌اند؛ امام صادق(ع)، امام موسی‌کاظم(ع)، امام رضا(ع) و امام جواد(ع). این‌ها نشان‌دهنده کمالات الهی و نفسانی و درجه قرب حضرت(س) به درگاه پروردگار و همچنین نشان از واسطه فیض بودن ایشان نسبت به عموم دارد.

وی با بیان مصادیق روایی تصریح کرد: امام صادق(ع) قبل آنکه حضرت معصومه(س) به دنیا بیایند، فرمودند: «از دامن موسی‌ بن جعفر فرزندی به دنیا می‌آید و در شهر قم مدفون می‌شود و می‌تواند تمام شیعیان را شفاعت کند.» همچنین از امام موسی‌ بن جعفر روایتی رسیده که حاکی از مقام علمی حضرت معصومه(س) است، هنگامی که پاسخ سؤال شیعیان امام کاظم(ع) را در نبود ایشان دادند و وقتی‌ که پاسخ حضرت معصومه(س) به گوش امام کاظم(ع) رسید سه بار با تأکید فرمودند: «فداها أبوها.»

اکبری با اشاره به فرازهایی از زیارتنامه ایشان گفت: فرازهای ابتدایی از زیارتنامه حضرت(س) سلام به انبیاست و نکته قابل توجه این است که برای عرض ارادت و ادب به محضر حضرت معصومه(س)، باید به انبیا سلام کنیم. درواقع با سلام که نام خداوند است و در آیه ۲۳ سوره مبارکه حشر آمده است: «هُوَ اللَّهُ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ» به حضرت، عرض ادب می‌کنیم.

وی ادامه داد: این نوع سلام دادن به حضرت معصومه(س) یعنی اینکه ایشان در ردیف انبیا بوده زیرا هم واسطه فیض و هم معصوم هستند. نکته دیگر این است که سلام دادن به اهل‌ بیت(ع) در زیارتنامه ایشان به‌صورت مخاطب است و این حاکی از عظمت بارگاه ملکوتی حضرت(س) است و این حرم، حرم اهل‌ بیت(ع) است. انوار اهل‌ بیت عصمت و طهارت تلألو کرده و عظمت و قداست این حرم مطهر را مضاعف کرده است.

اکبری با استناد به روایتی، قم را حرم اهل‌ بیت(ع) دانست و اظهار کرد: در حدیث و روایتی از امام صادق(ع) نیز آمده است که می‌فرمایند: «خداوند حرمی دارد که «مکه» است، پیامبر خدا را هم حرمی است که «مدینه» است و امیرالمؤمنین هم حرمی دارد که «کوفه» است و ما امامان حرمی داریم که «قم» است. به زودی بانویی از فرزندان من به نام «فاطمه» در آنجا مدفون خواهد شد که هر کس او رازیارت کند، بهشت برایش واجب می‌شود.»

وی افزود: از همین رو بزرگان فرموده‌اند که وقتی به حرم مشرف می‌شوید، زیارت جامعه کبیره را بخوانید. از آیت‌الله بهجت(ره) سؤال شد که آیا امام زمان(عج) به حرم حضرت معصومه(س) مشرف می‌شوند؟ ایشان پاسخ دادند: «امام عصر به حرم عمه جانشان روزی چند بار مشرف شده و همواره مورد عنایات ایشان است.»

این استاد حوزه و دانشگاه از وجود ۱۷ دعا در زیارتنامه حضرت(س) خبر داد و اظهار کرد: دعا به عظمت حضرت(س) اشاره داشته و نشان از واسطه فیض بودن او دارد. دعا نیز در دین ما آن‌قدری اهمیت دارد که در روایتی از پیامبر(ص) داریم که می‌فرمایند: «الدُّعاء مُخُّ العباده؛ دعا مغز عبادات است.» 

وی ادامه داد: همچنین امیرالمؤمنین علی(ع) ذیل دعای کمیل می‌فرماید: «یَا سَرِیعَ الرِّضَا، اِغْفِرْ لِمَنْ لاَ یَمْلِکُ إِلاَّ الدُّعَاءَ» بنابراین انسان در این دینا صاحب و مالک هیچ‌چیز نیست و خداوند بر سر انسان منت نهاده و انسان را صاحب دعا قرار داده است. انسان با دعا می‌تواند صاحب تمام ملک و ملکوت شود.

شأن و مقام شفاعت کریمه اهل بیت(ع)

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در پاسخ به اینکه آیا خصوصیات دیگری در زیارتنامه حضرت معصومه(س) وجود دارد، گفت: ما در فرازی از آن حضرت(س) را خطاب قرار داده و می‌گوییم: «فإنّ لک عند الله شأناً من شأن» با این جمله به حضرت می‌گوییم که شما بر ما ولایت تکوینی دارید و مقرب درگاه الهی هستید. کسی ولایت تکوینی دارد که علم لدنی و عصمت دارد. این ولایت تکوینی با عبارت «شأناً من شأن» مشخص می‌شود.

وی ادامه داد: در زیارتنامه حضرت معصومه(س)، از ایشان درخواست می‌کنیم که ما را در بهشت شفاعت کنند. اولاً مقام شفاعت از آن حضرت معصومه(س) است، همان‌گونه که در زیارتنامه ایشان می‌خوانیم. ثانیاً در عبارت «یا فاطمه اشفعی لی فی الجنه» نشان از این دارد که حضرت معصومه(س)، محبان خود و خاندان اهل‌ بیت(ع) را در بهشت شفاعت می‌کنند. ما یک شفاعت والایی را از حضرت درخواست می‌کنیم، چراکه بهشت درجاتی دارد و ما درجات بالای بهشت را می‌خواهیم. مکان حرم حضرت معصومه(س) به قدری قداست دارد که شهر قم به‌واسطه وجود این حرم مقدس شده است.