رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم:
جهانبینی در قرآن مقدم بر ایدئولوژی است
حجتالاسلام والمسلمین سیدمحمد نقیب در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها با تأکید بر اینکه از منظر قرآن، جهانبینی بر ایدئولوژی تقدم دارد، گفت: نوع نگاه انسان به جهان، تعیینکنندهی نوع رفتار و وظیفهی او در برابر هستی است.
وی در تبیین این موضوع اظهار داشت: در آیات پایانی سوره بقره، از آیه ۱۸۹ به بعد، نوعی جهانبینی عمیق و توحیدی مطرح میشود. نخست خداوند متعال بیان میفرماید که هر آنچه در آسمانها و زمین است از آنِ اوست، و این آگاهی، پایهی بینش ایمانی انسان است.
نقیب افزود: در ادامهی آیات، نشانههای مؤمنان از منظر جهانبینی بیان میشود. خداوند میفرماید: «إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لَآیَاتٍ لِأُولِی الْأَلْبَابِ»؛ یعنی در آفرینش آسمانها و زمین و در رفتوآمد شب و روز، نشانههایی است برای صاحبان اندیشه. این صاحبان تفکر کسانیاند که «یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىٰ جُنُوبِهِمْ»؛ آنان که در هر حال، چه ایستاده، چه نشسته و چه در حال استراحت، یاد خدا را از دل نمیبرند.
وی تصریح کرد: صاحبان اندیشه در آفرینش الهی تفکر میکنند و میگویند: «رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَٰذَا بَاطِلًا»؛ پروردگارا، این جهان را بیهوده نیافریدهای. این آیه بیانگر آن است که عالم هدفمند است و گردش شب و روز بر پایهی حکمت و نظم الهی جریان دارد.
حجتالاسلام نقیب با اشاره به نگرانی مؤمن نسبت به عاقبت خویش گفت: مؤمن در دعای خود عرضه میدارد: «رَبَّنَا إِنَّکَ مَن تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَیْتَهُ؛ یعنی خدایا، هر که را تو در آتش درآوری، او را خوار کردهای.»
وی در ادامه با تأکید بر ترکیب حکیمانهی واژههای «گوش، چشم و قلب» در قرآن افزود: در چند جای قرآن این ترکیب به کار رفته است، مانند آیهی «وَجَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ» و نیز «إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولَٰئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا». این ترتیب دارای حکمت است، چراکه انسان ابتدا میشنود، سپس میاندیشد و آنگاه با دل باور میکند.
نقیب با اشاره به آیات پایانی سوره بقره خاطرنشان کرد: در این آیات آمده است «رَبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِیًا یُنَادِی لِلْإِیمَانِ»، یعنی ما ندایی شنیدیم که به ایمان فرامیخواند. این ندا همان دعوت پیامبر اکرم(ص) است که مردم را به سوی خدا دعوت کرد، نه به سوی خود. پیامبر(ص) فرمود: «أَنْ آمِنُوا بِرَبِّکُمْ»؛ به پروردگار خود ایمان آورید. هر که مردم را به خود بخواند، الهی نیست، اما آن که به سوی خدا فرا میخواند، حقیقتاً خدایی است.
وی افزود: ما کلام پیامبر را شنیدیم و ایمان آوردیم، همانگونه که قرآن میفرماید: «فَآمَنَّا». در آیات دیگر نیز خداوند از پیامبر به عنوان «سِرَاجًا وَقَمَرًا مُنِیرًا» یاد کرده است و این تعابیر اشارهای لطیف به جایگاه اهلبیت(ع) در کنار قرآن دارد.
نظر دهید